Persoonlijke bijzonderheden
Wat maakt nu dat het ene transpiratievocht veel agressiever van samenstelling
is dan het andere; zodat de ene mens hier meer problemen van ondervindt
dan de ander? De chemische industrie en de medische wereld (dermatologie)
houden zich al geruime tijd bezig met dit verschijnsel. Door verschillend
medicijngebruik en voedselpatronen ontstaat er een andere stofwisseling
en daardoor een bepaalde vochtafscheiding via de huid; waaraan iemand
zelfs specifiek herkenbaar kan zijn door een aparte, geheel eigen transpiratiegeur.
Zout-elementen (natrium-chloride) spelen bij dit alles de hoofdrol.
Agressief zweet tast beschermlaag
mondstukrand aan
Het mondstukmetaal (meestal messing) wordt doorgaans veredeld d.w.z.
afgedekt met een dun laagje nikkel, zilver, goud of lak. Door de ongunstige
transpiratie-omstandigheden die sommige koperblazers met zich mee brengen,
wordt zon beschermlaagje na verloop van tijd aangetast en op den
duur zelf volledig weggevreten. Een vervelende en onsmakelijke situatie,
die hoe dan ook aandacht behoeft.
Mondstuk afwerking
Voordat we ons hierin verdiepen, staan we eerst stil bij de voornaamste
afwerkingeisen waaraan de mondstukbody en de beschermlaag in het algemeen
moeten voldoen. Afgezien van de primaire vormgeving wordt de (top)kwaliteit
van een mondstuk objectief bepaald door de afwerking van de aanzetrand
en het inwendige mensuur. Dáár waar de gevoelige mondhuid
contact maakt met het mondstukmetaal, mogen zich beslist geen scherpe
rillen, groeven of krassen bevinden omdat deze de lipvibraties ongunstig
zullen beïnvloeden. Een goede polijsting van de randpartijen, de
ketelwand en het bekken zijn uitermate belangrijk voor de gewenste kontakt-eigenschappen.
Het oppervlak van deze details moet dan ook bestaan uit een supergladgepolijste
ondergrond, verduurzaamd met een corrosiebestendig, allergie"vriendelijk"(neutraal)
en slijtvast afdekmiddel.
We onderscheiden naast de problemen met metaal-oxidatie- door huidtranspiratie
-, ook nog allergische huidreacties veroorzaakt door huidcontact met
metalen.
Maatregelen tegen metaal-allergie
en oxidatie
De gevoeligheid voor metaal-allergie verschilt van persoon tot persoon.
Direct contact met nikkel kan b.v. leiden tot huideczeem. Door het gebruik
van een gunstige materiaalsoort wordt de kans op dergelijke huidreacties
aanmerkelijk verminderd. Bij het uitzoeken van een (vervangend) mondstuk
zal dit een punt van overweging moeten zijn. Het is bekend dat de overgevoeligheid
voor metaalcontact afneemt, naarmate de betreffende materiaalsoort "edeler"
d.w.z. hoogwaardiger van samenstelling is.
Aangezien goud tot de edelste
metalen behoort, mogen we het rangschikken onder de meest gunstige afwerkingsoorten.
En omdat voorkomen altijd nog beter is dan genezen, dienen zij, waarvan
bekend is dat ze overgevoelig zijn voor nikkel b.v. een verzilverde
of vergulde mondstukversie nemen (Besson levert beide in verschillende
merken en uitvoeringen). Niet onvermeld mag blijven, dat harde baard-
en snorstoppels de deklaag van de aanzetrand sneller doen afslijten
dan normaal is bij mensen die geen harde of helemaal (nog) geen baard
hebben. Iets dat bij de mondstukkeuze aandacht verdient. We moeten daarbij
bedenken, dat goud in het algemeen de beste contact-eigenschappen heeft.
Het is glad, kleeft niet aan de mond en de lippen kunnen er ongehinderd
langs heen bewegen. Daarentegen is het nogal zacht en daarom minder
slijtvast.
Zilver is gewoonlijk slijtvaster
dan goud, maar ligt wat ongunstiger voor personen met een aanleg voor
huidallergie. De contact-eigenschappen zijn ongeveer vergelijkbaar met
goud, alhoewel er toch een waarneembaar verschil is in het voordeel
van goud.
Nikkel is verreweg het hardst
van de drie meest gebruikte metalen en zeer slijtvast. Maar het voelt
minder comfortabel aan omdat de warmtegeleiding, d.w.z.; de mate waarin
warmte aan de lippen ontrokken wordt, ongunstiger is. Daarnaast is het
net wat aan de gladde kant en geeft de meeste kans op ongewenste huidreacties.
Preventieve oplossingen
Een van de meest afdoende methodes ter voorkoming van mondstukoxidatie
als gevolg van transpiratie is direct na gebruik het mondstuk
in zijn geheel doorspoelen met leidingwater en periodiek laten weken
in een azijn-, zeep-, of sodabadje en daarna borstelen met een mondstuk-borsteltje.
Eén en ander neutraliseert en stopt vervelende chemische reacties
op de deklaag die voortvloeien uit speekselzuren en transpiratie-zouten.
Deze kunnen anders ongestoord nog uren of dagen met hun verwoestende
werking doorgaan. Achterblijvende speekselresten veroorzaken bovendien
kalkafzetting en andere verontreinigingen in de mondstukboring en reduceren
de doorlaat-opening behoorlijk waardoor de intonatie en de stemming
worden beïnvloed.
Doe het zelf oplossingen
Voor hen die niet geholpen zijn met welke metaalbescherming dan ook,
kan naast een Delrin (kunststof)-schroefrand, die overigens belangrijke
nadelen in zich herbergt een lakspray uit een spuitbus de oplossing
zijn. Dit moet dan wel een neutrale spray zijn die niet vochtabsorberend
is zodat zout en vocht hierop geen invloed hebben. Ook indien het mondstukmetaal
al reeds is geoxideerd, kan na de grondige reiniging van het aangetaste
randgedeelte alsnog gesprayd worden met zon laklaagje ter dikte
van enige tiende millimeters; maar beslist niet veel dikker, omdat er
anders een ongewenste verandering optreedst van de mondstukafmetingen
en verhoudingen. De ervaringen met specifieke huidcrèmes
die de zweetproductie plaatselijk kunnen remmen zijn minder gunstig
omdat deze het lipcontact op de aanzetrand verminderen en afglijden
kunnen veroorzaken, waardoor de aanzet onzeker wordt of de toon geheel
wegvalt.
Zweetremmende medicijnen
zijn helemaal niet aan te bevelen omdat deze min of meer een totale
vochtwerking tegengaan zodat de omgeving in en rondom de mond ook verdroogt
hetgeen natuurlijk ongunstig is voor het embouchure e.d. En omdat vochtabsorberende
materialen in de mondstukbouw niet kunnen worden toegepast en een zweetbandje
(als dit er echt zou zijn) ook dus niet afdoende helpt, is het enige
overblijvende alternatief eventueel een kunststof mondstukrand.
Mondstukrestauratie
Voor hen die na langdurig gebruik hun kaalgeworden mondstuk een opknapbeurt
willen geven, zijn er sinds kort een tweetal doe-het-zelf-produkten
uitgebracht, die uiterst betaalbaar zijn en eenvoudig aan te brengen.
Poetsend verzilveren
of dompelend vergulden van de afgesleten mondstukbody in een kant-en-klare
metaaloplossing. Ook plaatselijk behandelen kan naar eigen believen.
Een verweerd mondstuk zou na behandeling er weer uitzien als nieuw
Toekomstige noviteiten?
Voor mensen die wat dieper in de buidel kunnen tasten, bestaat in principe
de mogelijkheid van een mondstuk uit z.g. polymeerhout, dat enerzijds
metallurgische eigenschappen heeft en anderzijds de nadelen die metalen
mondstukken met zich mee brengen(zoals een ongunstige warmtegeleiding
en hinderlijke condensvorming) opheft. Tot op heden heeft echter geen
van de gerenommeerde mondstukproducenten het kennelijk aangedurfd om
hiermee te gaan werken. Dit materiaal vraagt n.l. om speciaal snijgereedschap
dat kostenverhogend werkt en dus een hogere verkoopprijs op moet leveren.
Een commercieel risico dus, dat voor de relatief kleine mondstukproducenten
vooralsnog te riskant is om zo maar even aan te beginnen.